Το οικονομικό μέλλον της Ευρώπης προβλεπόταν εδώ και αρκετό διάστημα γεμάτο με πολλούς κινδύνους και η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσε ένα νέο πλήγμα, όπως αναφέρει η Moody’s Analytics. Η προεκλογική απειλή των δασμών – συνδυαστικά με τις πολιτικές εξελίξεις που θα επηρεάσουν το παγκόσμιο εμπόριο, τη γεωπολιτική και τις χρηματοπιστωτικές αγορές – ενέχει τον κίνδυνο να θέσει πρόωρο τέλος στην αναιμική ακόμα ανάκαμψη της Ευρώπης.
Αυτό σημαίνει ότι οι πιθανότητες ύφεσης έχουν αυξηθεί σε ολόκληρη την ήπειρο τις τελευταίες εβδομάδες, όπως τονίζει ο οίκος, αποδίδοντας πλέον πιθανότητες άνω του 50% για διολίσθηση της Ευρώπης σε ύφεση τους επόμενους 10 έως 18 μήνες.
Ενώ πολλά θα εξαρτηθούν από τις πολιτικές κινήσεις που θα επιλέξει ο Τραμπ και το χρονοδιάγραμμά τους (υπάρχει μία πιθανότητα να μην δούμε να επιβάλλονται δασμοί πριν από το τέλος του επόμενου έτους, για παράδειγμα) το κλίμα και η “ψυχολογία” σε αγορά και καταναλωτές είναι αυτό που θα δώσει τελικά τον κυρίαρχο τόνο.
Αυτό υποδηλώνει, ότι η έντονη αστάθεια και ανησυχία σχετικά με τις ευρωπαϊκή οικονομική πορεία υπό την κυβέρνηση Τραμπ θα επιβαρύνει την κατανάλωση, τις επενδυτικές αποφάσεις, τις ροές κεφαλαίων και τις χρηματοπιστωτικές αγορές τους επόμενους μήνες, αντισταθμίζοντας οποιαδήποτε πιθανή δυναμική ώθηση από αμερικανικές εταιρείες που κινούνται εμπροσθοβαρώς όσον αφορά τις παραγγελίες εισαγωγών από εμπορικούς εταίρους της ΕΕ πριν από την ορκωμοσία του Τραμπ.
Οι οικονομικοί ανασταλτικοί παράγοντες στην Ευρώπη
Η αύξηση του ΑΕΠ της ευρωζώνης ήταν ασθενής και αδύναμη τα τελευταία δύο χρόνια, επηρεασμένη αναπόδρστα από την πανδημία και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η εσωτερική ζήτηση έχει καταπιεστεί λόγω της κρίσης του κόστους διαβίωσης και των υψηλών επιτοκίων, που οδηγεί σε αδύναμες καταναλωτικές δαπάνες και επενδύσεις. Η εξωτερική ζήτηση ήταν επίσης χαμηλή, με τις εξαγωγές της ευρωζώνης να μειώνονται σταθερά τα τελευταία τρίμηνα.
Η ελπίδα ήταν (και εξακολουθεί να είναι) ότι η αύξηση των πραγματικών μισθών και η πτώση των επιτοκίων θα έδιναν την απαραίτητη ώθηση στην κατανάλωση και τις επενδύσεις των νοικοκυριών από το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους έως το 2025, επιτρέποντας σταδιακή ανάκαμψη της ανάπτυξης, όπως σημειώνει η Moody’s Analytics.
Ωστόσο, οι σοβαρές διαφορές στις επιδόσεις μεταξύ των χωρών εντός της Ευρώπης παραμένει μία μεγάλη πρόκληση, όπως τονίζει. Η οικονομία της Γερμανίας είναι ιδιαίτερα ανησυχητική και ασταθής, με το ΑΕΠ της να αναμένεται να συρρικνωθεί ξανά φέτος μετά από μια πτώση πέρυσι. Η ζωτική εξάρτηση της χώρας από τη μεταποίηση — η οποία έχει κένει πτωτική βουτιά — και το μεγάλο ακόμα ενεργειακό κόστος έχουν εντείνει τα οικονομικά της δεινά. Σε αντιδιαστολή, η Ισπανία ήταν η πρωταγωνίστρια της ευρωζώνης, έχοντας δει την ανάπτυξη της να μεγενθύνεται κυρίως από τη φαινομενικά ατελείωτη, μετά την πανδημία, ζήτηση για τουρισμό. Ο τουρισμός έχει υποστηρίξει επίσης την ανάπτυξη στις νότιες οικονομίες της Ελλάδας και της Πορτογαλίας.
Πανδημία και ενέργεια στενεύουν την Ευρωζώνη
Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο λόγω των τεράστιων ποσών που δαπανώνται για τη στήριξη των οικονομιών τους από τον αντίκτυπο της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης. Αυτό έχει αφήσει τα δημόσια οικονομικά σε δεινή κατάσταση. Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα, η ΕΕ επανέφερε τους δημοσιονομικούς της κανόνες φέτος μετά από αρκετά χρόνια αναστολής, απαιτώντας από τις χώρες που παραβιάζουν τους κανόνες της ΕΕ να σφίξουν τα ζωνάρια και να θέσουν τα οικονομικά τους υπό έλεγχο.
Ειδικότερα, προσθέτει η Moody’s, η οικονομία της ευρωζώνης δυσκλεύεται, με την παραγωγή να είναι περίπου 5% κάτω από την προ πανδημίας τροχιά της λόγω των σφιχτών νομισματικών συνθηκών, της μειωμένης δημοσιονομικής στήριξης και των μακροπρόθεσμων διαρθρωτικών αντίθετων ανέμων. Οι οικονομίες της Νότιας Ευρώπης, που ενισχύονται από τον υγιή τουρισμό, έχουν καλύτερες επιδόσεις από τις αντίστοιχες βόρειες. Παρόλο που έκτακτα γεγονότα όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Παρισιού και το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της UEFA ενίσχυσαν τη συνολική ζήτηση στην ευρωζώνη το τρίτο τρίμηνο, αυτά θα εξασθενήσουν κατά το υπόλοιπο του έτους.
Τα εμπόδια που βάζει στην ανάπτυξη η προεδρία Τράμπ
Όσον αφορά τα επόμενα χρόνια, η Moody’s προαναγγέλλει υποβάθμιση των προβλέψεών της για να λάβει υπόψη τις αρνητικές επιπτώσεις της εκλογής του Τραμπ. Υπάρχουν πολλά κανάλια μέσω των οποίων μια νέα προεδρία Τραμπ θα επηρεάσει την ανάπτυξη της ευρωζώνης, αλλά δύο θα κυριαρχήσουν: χαμηλότερες καθαρές εξαγωγές λόγω των δασμών και χαμηλότερες επενδύσεις λόγω αβεβαιότητας. Γενικά, ωστόσο, δεν αναμένει ότι το πλήγμα στις προβλέψεις της θα είναι σημαντικό. Η ανάπτυξη θα είναι κατά περίπου 0,2% το 2024 και κατά περίπου 0,3% το 2025. Διατηρεί έτσι την πρόβλεψή της ότι η ανάπτυξη της ευρωζώνης θα επιταχυνθεί σταδιακά λόγω της ανάκαμψης της εγχώριας ζήτησης, ωστόσο υπογραμμίζει πως υπάρχει πάνω από 50% πιθανότητα η περιοχή να πέσει σε ύφεση.
Όπως επισημαίνει ο οίκος, αρκετές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων όπως η Γαλλία και η Ιταλία, βρίσκονται ήδη σε Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος. Παραμένει ασαφές από πού θα προέλθουν οι απαραίτητες οικονομίες σε αυτές τις χώρες. Ένα πράγμα που είναι βέβαιο είναι ότι ο δημοσιονομικός περιορισμός γύρω από αυτές τις χώρες θα περιορίσει τις δαπάνες και τις επενδύσεις τα επόμενα χρόνια.
Ο οικονομικός περιορισμός φέρνει φόβο στις αγορές
Επίσης, ο αυξημένος δημοσιονομικός περιορισμός καλλιεργεί φόβους, ότι μια σύγκρουση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να οδηγήσει σε πανικό και φόβο στις χρηματοπιστωτικές αγορές, σε αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων και, ενδεχομένως, σε πιθανή δημοσιονομική κρίση. Αν και αυτό δεν είναι το κύριο σενάριο της Moody’s, οι επερχόμενοι κίνδυνοι έχουν αυξηθεί σημαντικά μετά την εκλογή του Τραμπ, ειδικά δεδομένης της αύξησης των μακροπρόθεσμων αποδόσεων των ομολόγων.
