Ολική ανάπλαση σε 7 πλατείες της Αθήνας αναμένεται να επιφέρει η κατασκευή της γραμμής 4 του μετρό. Η συνολική επιλέξιμη δαπάνη σύμφωνα με απόφαση του υπουργείου για την ένταξη της πράξης στο ΤΠΑ 2021-2025 ανέρχεται σε 928.346 ευρώ.
Η Ανάπλαση Χώρων Α.Ε. έχει πραγματοποιήσει ανοιχτούς διαγωνισμούς ιδεών για επτά σταθμούς: Ακαδημία, Αλεξάνδρας, Δικαστήρια, Εξάρχεια, Ευαγγελισμός, Κολωνάκι και Κυψέλη οι οποίοι βρίσκονται εντός των ορίων του Δήμου Αθηναίων.
Αντικείμενο των διαγωνισμών είναι η ανάπλαση και τελική διαμόρφωση των κοινόχρηστων χώρων και της ευρύτερης περιοχής που θα εγκατασταθούν οι σταθμοί. Η μελέτη που θα υλοποιηθεί θα πρέπει, με βάση τις σύγχρονες απαιτήσεις της τέχνης και της επιστήμης καθώς και τις αρχές του βιοκλιματικού – περιβαλλοντικού σχεδιασμού, να αποτελεί μια αρχιτεκτονική προσέγγιση που θα εξασφαλίζει λειτουργικότητα, αισθητική ποιότητα και κατασκευαστική αρτιότητα.
Στόχος είναι η αναβάθμιση του αστικού κοινόχρηστου χώρου του σταθμού αλλά και του ευρύτερου περιβάλλοντος χώρου, σε συσχετισμό με ενδεχόμενες διαπλατύνσεις πεζοδρομίων, πεζοδρομήσεις οδών και άλλες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις στη ζώνη επιρροής του σταθμού.
Ιδιαίτερη βαρύτητα θα δοθεί τόσο στη χρήση φιλικών προς το περιβάλλον υλικών και τεχνικών, προκειμένου το αποτέλεσμα της πρότασης να συμβάλλει στην περαιτέρω ενίσχυση της περιβαλλοντικής προστασίας, όσο και στην προσβασιμότητα ατόμων με αναπηρία, αποσκοπώντας στη δημιουργία ενός ευχάριστου, ασφαλούς και προσβάσιμου από όλους δημόσιου χώρου.
Οι 7 πλατείες με την ολοκλήρωση των έργων Μετρό θα αναβαθμιστούν και στόχος είναι η καλύτερη ενσωμάτωση τους στο αστικό τοπίο της Αθήνας. Βρίσκονται σε περίοπτες θέσεις στον κλεινόν άστυ καθώς για παράδειγμα ο σταθμός Ακαδημία βρίσκεται πίσω από την Τριλογία και σε μια θέση μεταξύ Εξαρχείων και Κολωνακίου.
Η πλατεία της Κυψέλης είναι από τις πιο ιστορικές της Αθήνας ενώ οι πλατείες σε Αλεξάνδρας και Δικαστήρια αναμένεται να δημιουργήσουν νέους αστικούς πόλους λόγω της θέσης τους αλλά και της δυναμικής που θα έχουν κατά τη διάρκεια λειτουργίας της γραμμής 4 του Μετρό.
Η Γραμμή 4 του Μετρό της Αθήνας αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα έργα που κατασκευάζονται αυτή την περίοδο στην χώρα ενώ η ολοκλήρωση του επηρεάζει άμεσα τόσο τη λειτουργία της πόλης των Αθηνών όσο και τη ζωή των πολιτών της.
Το υπό κατασκευή τμήμα Α΄ της Γραμμής 4 του Μετρό έχει μήκος περίπου 13χλμ, περιλαμβάνει 15 υπόγειους σταθμούς (Άλσος Βεΐκου, Γαλάτσι, Ελικώνος, Κυψέλη, Δικαστήρια, Αλεξάνδρας, Εξάρχεια, Ακαδημία, Κολωνάκι, Ευαγγελισμός, Καισαριανή, Πανεπιστημιούπολη, Ιλίσια, Ζωγράφου και Γουδή) και προβλέπεται να εξυπηρετεί τουλάχιστον 341.000 επιβάτες ημερησίως για το έτος 2030.
Η εικόνα των πλατειών μετά την ανάπλαση
Σταθμός μετρό Ακαδημίας
Πρόκειται για έναν σταθμό που θα εξελιχθεί σε συγκοινωνιακό κόμβο. Θα συνδέεται με τον σταθμό Πανεπιστήμιο της γραμμής 2 μέσω μιας υπόγειας διάβασης μήκους περίπου 150 μέτρων αλλά και με πολλές λεωφορειακές γραμμές.
Στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό κέρδισε η πρόταση από το γραφείο Apostolopoulos – Tasoulis με συνεργασία με την αρχιτέκτονα την Στέλλα Μέρμηγκα. Ο σχεδιασμός διακρίνεται για τον σεβασμό και την πρόθεση ανάδειξης του αστικού χαρακτήρα του χώρου, όπως αυτός διαμορφώνεται από την ιστορικότητα των μνημείων και του πολεοδομικού ιστού.
Ιδιαίτερα επιτυχημένη κρίνεται η ενιαία και λιτή αντιμετώπιση ως προς τα υλικά και τις χαράξεις και η ανάδειξη των σημαντικών υπαρχόντων στοιχείων μέσω μιας αφαιρετικής συνθετικής στρατηγικής. Η σχεδιαστική προσέγγιση επιμέρους αντικειμένων, όπως του στεγάστρου, στοιχείων αστικού εξοπλισμού, ταμιευτήρων συλλογής βρόχινου νερού και άλλων, χαρακτηρίζεται από ευαισθησία και τεχνική επάρκεια.
Σταθμός μετρό Αλεξάνδρας
Ο σταθμός Μετρό Αλεξάνδρας βρίσκεται χαμηλά στον ομώνυμο οδικό άξονα και χωροθετείται στη συμβολή της Λεωφ. Αλεξάνδρας με την οδό Μουστοξύδη στον Δήμο Αθήνας. Θα εξυπηρετεί τις περιοχές των Εξαρχείων, του Γκύζη αλλά και την ευρύτερη περιοχή του Πεδίου του Άρεως.
Σε αυτόν τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό κέρδισε η πρόταση από το γραφείο XZA Architects. Το γραφείο προτείνει, από τη μια πλευρά, έναν μεγάλο δημόσιο χώρο με σκληρό δάπεδο και καμπύλο σχήμα, ένα «μητροπολιτικό πεζοδρόμιο» που φιλοξενεί τις μαζικές κινήσεις των επιβατών του μετρό και την είσοδο – έξοδο σε αυτό και, από την άλλη, ένα πάρκο για τους κατοίκους της περιοχής, με επιμέρους ποιοτικούς και ευχάριστους χώρους.
Απαντά αναλυτικά, σχεδόν εξαντλητικά, στη διασύνδεση της περιοχής μελέτης με την ευρύτερη περιοχή μέχρι το Πεδίον Αρεως και ισχυροποιεί την πρόταση με την πεζοδρόμηση του πίσω δρόμου του οικοπέδου. Ακόμη, η χρήση ιδιαίτερων αρχιτεκτονικών μορφών, πρωτότυπων “ομπρελών” – βιοκλιματικών στεγάστρων σημαίνει από μακριά την παρουσία του νέου σταθμού και της εισόδου του.
Σταθμός Μετρό Δικαστήρια
Αυτός ο σταθμός Μετρό θα λύσει το πρόβλημα προσβασιμότητας στα Δικαστήρια της Αθήνας αλλά και στο πυκνοκατοικημένο Γκύζη και θα αποτελέσει έναν σημαντικό σταθμό της γραμμής 4. Ο Σταθμός Δικαστήρια χωροθετείται στα δυτικά του συμπλέγματος των πρώην κτιρίων της σχολής Ευελεπίδων Δικαστηρίων στον Δήμο Αθήνας, στη συμβολή των οδών Ευελπίδων και Μουστοξύδη.
Στον διαγωνισμό κέρδισε η πρόταση από το γραφείο Tense Architecture Network. Προτείνει ένα ιδιαίτερο, σχεδιαστικά πολύ ποιοτικό, αναγνωρίσιμο αρχιτεκτονικό στοιχείο, ένα κυκλικό στέγαστρο της εισόδου – εξόδου του σταθμού μετρό που πατάει σε κυκλική πλατεία και θα λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για τον σταθμό και την περιοχή. Ο ανελκυστήρας προς τον σταθμό του μετρό επανασχεδιάζεται επιτυχημένα ως γυάλινος κύλινδρος.
Προτείνει ακόμη την έντονη φύτευση του οικοπέδου περιμετρικά του κυκλικού στεγάστρου ενοποιώντας το με το πάρκο έμπροσθεν της εισόδου των δικαστηρίων. Η πράσινη έκταση συνεχίζει και σβήνει σταδιακά φτάνοντας στην πλ. Πρωτομαγιάς και στον χώρο μπροστά από το παλιό κτίριο της Σχολής Ευελπίδων.
Σταθμός μετρό Κυψέλης
Ο σταθμός Μετρό στην Κυψέλη εκτιμάται ότι θα είναι ο πλέον πολυσύχναστος σε όλη τη γραμμή. Η περιοχή της Κυψέλης είναι από τις πιο πυκνοκατοικημένες στην Ευρώπη και η λειτουργία του σταθμού θα διευκολύνει τις μετακινήσεις μέσα στην πόλη.
Στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό κέρδισε η πρόταση από το γραφείο Fiore Architects. Προτείνει την οργάνωση μιας εκτεταμένης κεντρικής περιοχής στάσης – συνεύρεσης δημόσιου χώρου, δηλαδή μια αστική πλατεία.
Τμήμα της περιοχής αυτής μετατρέπεται στις θερμές ημέρες του χρόνου σε κυκλική υδάτινη επιφάνεια και περιβάλλεται από κυκλικής χάραξης περιοχές υψηλής και χαμηλής φύτευσης. Η εισαγωγή του κύκλου ως επαναλαμβανόμενου μοτίβου στις γενικές χαράξεις, αλλά και στα διαφορετικά στοιχεία της πρότασης, έχει ενδιαφέρον, διότι προσδίδει ιδιαίτερη ταυτότητα στον δημόσιο χώρο.
Σταθμός μετρό Κολωνάκι
Οι νέες πλατείες του Μετρό στη Γραμμή 4 σε Ευαγγελισμό, Κολωνάκι και Εξάρχεια τράβηξαν το ενδιαφέρον των αρχιτεκτόνων. Νικητές είναι για τον Ευαγγελισμό το γραφείο M.P. Sparch, για το Κολωνάκι το γραφείο xza-architects και για τα Εξάρχεια το Tense Architecture Network.
Στην πλατεία πάνω από τον σταθμό Κολωνάκι η πρόταση έχει δύο συνεργαζόμενα επίπεδα: την πλατεία, σχετικά οριζόντια, στο χαμηλό επίπεδο της οδού Κουμπάρη, που επιτρέπει την ανάπτυξη των περισσότερων δραστηριοτήτων μιας αστικής πλατείας για κάθε ηλικία, και το διάζωμα, ως κυκλικό belvedere, που έχει ως αφετηρία την Πατριάρχου Ιωακείμ και υπερυψούται σε ελεύθερο περίπατο προς την Κουμπάρη.
Σταθμός μετρό Ευαγγελισμός
Στην πλατεία πάνω από τον σταθμό Ευαγγελισμός, κεντρική ιδέα είναι ο άνθρωπος και η και η κινητοποίηση των αισθήσεών του ως νήμα σύνδεσης τόπου, χώρου και χρόνου. Επιτυχής είναι η διείσδυση του φυσικού φωτισμού στον σταθμό ως πρόταση ώσμωσης και ανάδειξης δύο κόσμων: άνω–κάτω, σκιά–φως, μέσα–έξω.
Σταθμός μετρό Εξάρχεια
Στην πλατεία πάνω από τον σταθμό Εξάρχεια, κεντρικό στοιχείο παραμένει ο φανοστάτης με τους τρεις Ερωτες, γύρω από τον οποίο διαμορφώνονται ομόκεντροι κύκλοι με πλακόστρωση. Κύριο βάρος δίδεται στην επαναφύτευση υψηλών δέντρων και την απλοποίηση των δευτερευόντων στοιχείων του σταθμού (εξαερισμοί, ασανσέρ).
