Mε ενθουσιασμό έγιναν δεκτά στη Μόσχα τα αποτελέσματα των αμερικανικών εκλογών. Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, φαινόταν πραγματικά ευχαριστημένος. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει επειδή ο Ντόναλντ Τραμπ θεωρείται φιλορώσος πολιτικός ή ακόμα και δικός τους – αυτές οι ψευδαισθήσεις έχουν ξεθωριάσει εδώ και καιρό. Ούτε είναι η προοπτική μιας συμφέρουσας ειρηνευτικής συμφωνίας στην Ουκρανία μέσω μιας καταλυτικής παρέμβασης Τραμπ.

Η πρώτη επικοινωνία μεταξύ των δύο ηγετών, την οποία το Κρεμλίνο έχει διαψεύσει, δείχνει ότι η νέα αμερικανική κυβέρνηση δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. 

Η προεδρία Τράμπ και η κατάρρευση

Αντίθετα, ο ενθουσιασμός προέρχεται από κάτι άλλο. Αυτό είναι ότι για πολλούς στο Κρεμλίνο, μια προεδρία Τραμπ μπορεί να επιφέρει την κατάρρευση του αμερικανικού κράτους.

Η ιδέα ότι οι ΗΠΑ εισέρχονται στο τελευταίο στάδιο της ιστορίας τους ακούγεται εδώ και καιρό στη Ρωσία. Για χρόνια, περιοριζόταν σε περιθωριακές φωνές. Ωστόσο από το 2020 περίπου, πρόσωπα από το Κρεμλίνο άρχισαν επίσης να μεταφέρουν αυτό το μήνυμα. Επικεφαλής έχει αναλάβει ο Νικολάι Πάτρουσεφ, πρώην διευθυντής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας και ένας από τους βασικούς συμβούλους του Πούτιν. Θεωρούμενος ευρέως ως ο κορυφαίος σκληροπυρηνικός παράγοντας της Ρωσίας, ήταν από τους πρώτους που υποστήριξαν ότι η Αμερική βρίσκεται σε μια αδυσώπητη πορεία προς την κατάρρευση.

Σε συνέντευξη του στην Rossiyskaya Gazeta το 2023, επίσημο όργανο της ρωσικής κυβέρνησης, ο Πάτρουσεφ παρουσίασε λεπτομερώς πώς θα γίνει αυτό. Οι ΗΠΑ θα διασπαστούν σε Βορρά και Νότο, με τον Νότο να κινείται “προς το Μεξικό, του οποίου τα εδάφη κατασχέθηκαν από Αμερικανούς το 1848”, είπε. “Μην κάνετε λάθος, αργά ή γρήγορα, οι νότιοι γείτονες των Ηνωμένων Πολιτειών θα διεκδικήσουν εκ νέου τα εδάφη που τους αφαιρέθηκαν”.

Αλλά και ο ίδιος ο Πούτιν έχει διατυπώσει μια παρόμοια άποψη για εδαφική αποσύνθεση των ΗΠΑ .”Ως πρώην πολίτης της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, θα σας πω το πρόβλημα με τις αυτοκρατορίες: Πιστεύουν ότι είναι τόσο ισχυρές που μπορούν να κάνουν μικρά λάθη”, είπε το 2021. “Αλλά τα προβλήματα συσσωρεύονται και έρχεται μια στιγμή όταν δεν είναι πλέον διαχειρίσιμα. Οι ΗΠΑ βαδίζουν με αυτοπεποίθηση, σταθερά στον ίδιο δρόμο με τη Σοβιετική Ένωση”. Αυτό φαίνεται ότι συνεχίζει να αποτελεί τη θεμελιώδη εκτίμηση του Πούτιν. Είναι πεπεισμένος ότι η Αμερική πλησιάζει στο τέλος της.

Η αμερικανική ταινία “Εμφύλιος Πόλεμος”

Για να το αποδείξουν αυτό σύμβουλοι και αξιωματούχοι έχουν στραφεί στο Χόλιγουντ. Υψηλόβαθμοι Ρώσοι αξιωματούχοι παρακολούθησαν φέτος με μεγάλο ενδιαφέρον την αμερικανική ταινία “Εμφύλιος Πόλεμος” με πρωταγωνίστρια την Κίρστεν Ντανστ. (Για έναν περίεργο λόγο κυκλοφόρησε στη Ρωσία με τον τίτλο “Η Πτώση της Αυτοκρατορίας” αν και η ταινία δεν περιέχει κάποιο αυτοκρατορικό θέμα). Από τη σκοπιά της ρωσικής ελίτ, η ταινία – η οποία δείχνει την Καλιφόρνια και το Τέξας να αποσχίζονται από τις ΗΠΑ, προκαλώντας αιματοχυσία σε ολόκληρο το έθνος – αντικατοπτρίζει το πώς βλέπουν οι Αμερικανοί το μέλλον τους.

Η ταινία προκάλεσε τεράστιο ενθουσιασμό στους κυρίαρχους κύκλους της Ρωσίας. “Η διάλυση της χώρας καθώς οξύνεται η ένταση μεταξύ του ομοσπονδιακού κέντρου και πολιτειών όπως το Τέξας, η Φλόριντα και η Αλαμπάμα φαίνεται τρομακτική”, έγραψε στο Telegram η Μαρία Ζαχάροβα, επίσημη εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών. “Αλλά δεν είναι πλέον μια τόσο απίθανη προφητεία”. Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, πρώην πρόεδρος και σήμερα αντιπρόεδρος του συμβουλίου ασφαλείας, το θεώρησε ως απόδειξη ότι ο εμφύλιος πόλεμος στις ΗΠΑ είναι αναπόφευκτος. “Το Χόλιγουντ”, παρατήρησε στο κανάλι του στο Telegram, “δεν κάνει ταινίες γι’ αυτό το θέμα χωρίς λόγο”.

Πώς θα προέκυπτε μια τέτοια σύγκρουση; Η απάντηση, για το Κρεμλίνο, είναι απλή: πολιτισμικός πόλεμος. Και πάλι ο Πάτρουσεφ το εξήγησε με τον σαφέστερο δυνατό τρόπο: “Κινήματα όπως το Black Lives Matter και η ανεξέλεγκτη προώθηση τρανσέξουαλ θεωριών στοχεύουν στην πνευματική υποβάθμιση ενός πληθυσμού που βρίσκεται ήδη σε κατάσταση απάθειας”, ανέφερε στην ίδια συνέντευξη το 2023. “Οι απλοί πολίτες δεν θα κουνήσουν το μικρό τους δακτυλάκι για να διαφυλάξουν την ενότητα της Αμερικής, γνωρίζοντας ότι δεν σημαίνουν τίποτα για την κυβέρνησή τους. Οι κυβερνητικές αρχές, χωρίς να καταλαβαίνουν τις συνέπειες, αυτοκαταστρέφονται βήμα-βήμα”.

Η Ρωσία προσπαθεί να βοηθήσει. Ως μέρος μιας ευρείας επίθεσης στη λεγόμενη κουλτούρα της αφύπνισης (woke) και την υποτιθέμενη απειλή της για τις παραδοσιακές οικογενειακές και θρησκευτικές αξίες – η οποία στο εσωτερικό έχει φέρει την απαγόρευση του επαναπροσδιορισμού φύλου, τον χαρακτηρισμό των ομάδων LGBTQ ως εξτρεμιστικές οργανώσεις και τον περιορισμό των βιβλίων με ιστορίες αγάπης για άτομα του ιδίου φύλου – ένας στρατός από ρωσικά bots και από προπαγανδιστές προωθούν συστηματικά θεωρίες συνωμοσίας, τον σκεπτικισμό κατά των εμβολίων, τον αντιφεμινισμό και τα αντιLGBT αισθήματα καθώς και τη ρητορική κατά των μεταναστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στόχος είναι η εμβάθυνση της πόλωσης στην αμερικανική κοινωνία και τελικά η διάλυση της.

Ενα χρεοκοπημένο σύστημα πεποιθήσεων

Στο πλαίσιο αυτής της κοσμοθεωρίας, η φιλελεύθερη ιδεολογία των ΗΠΑ – που περιλαμβάνει όχι μόνο τις προοδευτικές αξίες αλλά και την προώθηση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο εξωτερικό – έχει γίνει σαν την κομμουνιστική ιδεολογία στην ύστερη σοβιετική περίοδο. Όλο και λιγότεροι άνθρωποι την ενστερνίζονται, όλο και περισσότεροι την βρίσκουν παράλογη και πολλοί κλίνουν όλο και περισσότερο προς μια πολύ πιο κυνική προσέγγιση. Για το Κρεμλίνο, το Δημοκρατικό Κόμμα έχει γίνει υπερβολικά δογματικό και μοιάζει πλέον με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης στην τελευταία του δεκαετία: ένας αλαζονικός διαχειριστής ενός χρεοκοπημένου συστήματος πεποιθήσεων που κατευθύνεται, σκοντάφτοντας, προς την οριστική κατάρρευση. 

Σε αυτό το εύφλεκτο περιβάλλον έρχεται ο Τραμπ, η νίκη του οποίου φαίνεται να δικαιώνει την εκτίμηση της Ρωσίας για την Αμερική. Στη Μόσχα, μοιάζει με μια φιγούρα που θα μπορούσε να διαλύσει την ιδεολογία του φιλελευθερισμού στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, καταστρέφοντας και τη χώρα στη διαδικασία. Από αυτή την άποψη, μοιάζει – ίσως αντιδιαισθητικά – με τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Όπως ο Γκορμπατσόφ μοιραία υπονόμευσε την κομμουνιστική ιδεολογία, έτσι και ο Τραμπ μπορεί να κάνει το ίδιο για τη φιλελεύθερη ιδεολογία. (Πράγματι, τις τελευταίες ημέρες ο όρος “Αμερικανός Γκορμπατσόφ” κερδίζει έδαφος στη Μόσχα.)

Για τους αξιωματούχους του Κρεμλίνου, κυρίως τα πρώην μέλη της KGB για τα οποία η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ήταν η μεγαλύτερη καταστροφή της σύγχρονης εποχής, ο Γκορμπατσόφ ήταν ένας εγωκεντρικός νάρκισσος που του άρεσε να μιλάει – ένας άνθρωπος χωρίς σχέδιο, στρατηγική ή οποιαδήποτε ξεκάθαρη κατανόηση των στόχων του, ένας πολιτικός που υπονόμευσε βασικούς θεσμούς που στήριζαν το κράτος και άφησε μόνο χάος στο πέρασμά του. Φυσικά προτιμούν πολύ περισσότερο τον Τραμπ. Τον βλέπουν όμως να παίζει έναν παρόμοιο ρόλο.

Ασφαλώς, πολλά από αυτά είναι ευσεβείς πόθοι. Οι προβλέψεις για την επικείμενη κατάρρευση της Αμερικής δεν έχουν καμία βάση στην πραγματικότητα. Η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε επειδή χρεοκόπησε κάτω από το βάρος των υπερβολικών στρατιωτικών δαπανών και των αυτοκρατορικών της φιλοδοξιών. Η οικονομία της αποδείχθηκε μη βιώσιμη, ενώ εμφανίστηκαν εθνοτικές εντάσεις, με ορισμένες σοβιετικές δημοκρατίες να πιέζουν για την ανεξαρτησία τους. Ο Γκορμπατσόφ, από την πλευρά του, ήταν ένας μεταρρυθμιστής του συστήματος που στόχευε να το τελειοποιήσει παρά να το ανατρέψει. Οι διαφορές με τις ΗΠΑ και τον Τραμπ θα πρέπει να είναι ξεκάθαρες. 

Αλλά αυτό δεν εμποδίζει το Κρεμλίνο να βλέπει αυτό που θέλει να δει: μια Αμερική που οδεύει προς την καταστροφή, με τον Τραμπ στο τιμόνι.

*Ο Mikhail Zygar είναι πρώην αρχισυντάκτης του ανεξάρτητου καναλιού ειδήσεων TV Rain και συγγραφέας του “War and Punishment: Putin, Zelensky and the Path to Russian’s Invasion of Ukraine” καθώς και του ενημερωτικού δελτίου The Last Pioneer.