Νέα δεδομένα για την οικονομία διαμορφώνει η έκπληξη με τη διπλή αναβάθμιση από τον Οίκο Moody’s στη βαθμίδα Ba1 με σταθερές προοπτικές.
Η αναβάθμιση ήταν μεν αναμενόμενη, ωστόσο η αναβάθμιση κατά δύο σκαλοπάτια (που πλέον φέρνει την αξιολόγηση μόνο ένα βήμα από την επενδυτική βαθμίδα) αποτέλεσε για τους περισσότερους μία έκπληξη.
Κοινό μυστικό ήταν άλλωστε ότι ότι η Moody’s ήταν ο πιο «αυστηρός» από τους οίκους αξιολόγησης, καθώς είχε να αναβαθμίσει την Ελλάδα από τον Νοέμβριο του 2020.
Οι αναλυτές της Moody’s αιτιολογούν τη διπλή αναβάθμιση με το σκεπτικό ότι:
- υπάρχει μεγάλη μεταμόρφωση της ελληνικής οικονομίας και και
- αλλαγή του οικονομικού μοντέλου.
«Η κοινοβουλευτική πλειοψηφία της κυβέρνησης έπειτα από τις εκλογές του Ιουνίου οδηγεί σε έναν υψηλό βαθμό πολιτικής βεβαιότητας για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, καλλιεργώντας τη συνεχιζόμενη εφαρμογή των προηγούμενων μεταρρυθμίσεων και τον σχεδιασμό περαιτέρω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων», τόνιζει η Μοοdy’s.
Νέο οικονομικό μοντέλο
Αυτό σύμφωνα με τους αναλυτές της οδηγεί σε περαιτέρω οικονομική και δημοσιονομική ενδυνάμωση» ενώ μιλούν για αλλαγή του οικονομικού μοντέλου της Ελλάδας, που θα έχει διάρκεια.
Ο οίκος προβλέπει μέση ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,2% για το διάστημα 2023-2027, μιλώντας για «πολύ σημαντική αλλαγή» σε σχέση με τη μέση ανάπτυξη του 0,8% τον χρόνο στα πέντε χρόνια πριν από την πανδημία.
Επενδύσεις και κατανάλωση είναι τώρα ο βασικός μοχλός της ανάπτυξης, με την συνεισφορά των εξαγωγών να αυξάνεται αργά.
Ταμείο Ανάκαμψης και δημόσιο χρέος
Σημαντική ώθηση στην οικονομία θα δώσει τα επόμενα τέσσερα χρόνια το Ταμείο Ανάκαμψης.
Η Moody’s προσθέτει ότι η βελτίωση των οικονομικών προοπτικών, οι ιδιωτικοποιήσεις και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα δώσουν συνέχεια στη θετική τάση των άμεσων ξένων επενδύσεων.
Στο πλαίσιο αυτό, το χρέος αναμένεται τώρα να μειωθεί ακόμα γρηγορότερα από ό,τι περίμενε ο οίκος προηγουμένως και να πέσει κοντά στο 150% του ΑΕΠ από το 2024.
Άλλωστε, η Moody’s χαρακτηρίζει «αξιόπιστη και ισχυρή» την δέσμευση της κυβέρνησης στις μεταρρυθμίσεις και τη συνετή δημοσιονομική πολιτική, επισημαίνοντας ότι αυτά απολαμβάνουν την ευρεία στήριξη της ελληνικής κοινωνίας.
Μεταρρυθμίσεις και συνετή δημοσιονομική πολιτική
Σύμφωνα με τη Moody’s, η αναβάθμιση κατά δύο βαθμίδες αντικατοπτρίζει την άποψη του Οίκου ότι η ελληνική οικονομία, οι θεσμοί και το τραπεζικό σύστημα υφίστανται βαθιές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα υποστηρίξουν τη συνεχή ουσιαστική βελτίωση των πιστωτικών μεγεθών και την ανθεκτικότητα σε μελλοντικά πιθανά σοκ.
Οι σταθερές προοπτικές εξισορροπούν τις θετικές τάσεις με τις διαρθρωτικές προκλήσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να επιβαρύνουν το πιστωτικό προφίλ της Ελλάδας περισσότερο από ό,τι υποθέτει επί του παρόντος η Moody’s, συμπεριλαμβανομένου ενός συγκριτικά χαμηλού, αν και αυξανόμενου ποσοστού επενδύσεων, ενός σημαντικού ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, του ακόμη υψηλού τουδημόσιου χρέους και των πρόσθετων οικονομικών και δημοσιονομικών προκλήσεων από τη γήρανση και την κλιματική αλλαγή.
Η αιτιολόγηση της αναβάθμισης
O αμερικάνικος Οίκος αναφέρει, ότι η Ελλάδα παρουσιάζει ισχυρή αναπτυξιακή δυναμική στο πλαίσιο μιας διαρκούς αλλαγής στο οικονομικό της μοντέλο.
Η Moody’s προβλέπει 2,2% μέση ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ για την περίοδο 2023-27. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική βελτίωση σε σύγκριση με τη μέση ανάπτυξη 0,8% ετησίως τα πέντε χρόνια πριν από την πανδημία. Οι επενδύσεις και η κατανάλωση θα είναι οι κύριοι μοχλοί ανάπτυξης, με τη συμβολή των καθαρών εξαγωγών να αυξάνεται με αργό ρυθμό.
Τα επόμενα τέσσερα χρόνια, οι δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις θα υποστηρίζονται από κεφάλαια στο πλαίσιο του μηχανισμού Ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με βάση την πρόοδο στις εκταμιεύσεις κεφαλαίων και την αναζήτηση από την ίδια την Ελλάδα για επενδύσεις που ενισχύουν την ανάπτυξη, η Moody’s αναμένει από τον μηχανισμό Ανάπτυξης να προσφέρει σημαντική στήριξη στο αναπτυξιακό δυναμικό της Ελλάδας.
Επιπλέον, η Moody’s αναμένει ότι η θετική τάση στις εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων θα συνεχιστεί λόγω των καλύτερων οικονομικών προοπτικών, των συνεχιζόμενων ιδιωτικοποιήσεων και των περαιτέρω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Συνολικά, αυτό θα συμβάλει στην αύξηση του επενδυτικού ποσοστού (μετρούμενο με ακαθάριστο σχηματισμό παγίου κεφαλαίου) σε περίπου 18% του ΑΕΠ έως το 2027, από 13,7% που καταγράφηκε το 2022.
Οι ισχυρές επενδύσεις θα συμβάλουν στο να παραμείνει μεγάλο το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Η Moody’s προβλέπει ότι το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών θα κυμανθεί γύρω στο 5-7% του ΑΕΠ έως το 2027, σε σύγκριση με 9,7% το 2022. Ωστόσο, οι εξωτερικοί κίνδυνοι ευπάθειας που σχετίζονται με το μεγάλο και μόνο σταδιακά μειούμενο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μετριάζονται κατά την άποψη της Moody’s από τις προοπτικές ισχυρού ΑΞΕ και ασφαλής χρηματοδότηση στο πλαίσιο του μηχανισμού Ανάκαμψης τα επόμενα δύο χρόνια, τα οποία μαζί θα χρηματοδοτήσουν μεγάλο μέρος του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.
Ισχυρή δέσμευση για τα δημοσιονομικά και μεταρρυθμίσεις
Ο οίκος Moody’s αναμένει από την κυβέρνηση να διατηρήσει μια στάση πολιτικής που θα δημιουργεί ιστορικό συνεχούς εφαρμογής της οικονομικής και δημοσιονομικής μεταρρύθμισης τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Αυτό βασίζεται στην άποψη του οίκου αξιολόγησης ότι η δέσμευση της κυβέρνησης για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και τις δημοσιονομικά συνετές πολιτικές είναι αξιόπιστη και ισχυρή. Επιπλέον, υπάρχει ευρεία συναίνεση στην κοινωνία για αυτές τις πολιτικές.
Οι θεσμικές αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της ίδρυσης της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, της ψηφιοποίησης της δημόσιας διοίκησης έχουν θετικό αντίκτυπο στην αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης, στη φορολογική συμμόρφωση και στο ευρύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Η Moody’s αναμένει περαιτέρω πρόοδο τα επόμενα χρόνια, βασιζόμενη σε μεγάλο βαθμό στα επιτεύγματα που έχουν επιτευχθεί μέχρι τώρα. Τομείς με μεγάλη συνάφεια με το πιστωτικό προφίλ της Ελλάδας περιλαμβάνουν την ενίσχυση της δικαστικής αποτελεσματικότητας, περαιτέρω βελτιώσεις στη φορολογική συμμόρφωση, φορολογικά κίνητρα για αύξηση των επενδύσεων, μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας για αύξηση των ποσοστών συμμετοχής και μέτρα για τη στήριξη της δημιουργίας πράσινων υποδομών.
Το δημόσιο χρέος θα μειώνεται σταθερά
Η Moody’s αναμένει τώρα ακόμη ταχύτερη μείωση της επιβάρυνσης του χρέους της γενικής κυβέρνησης, η οποία πιθανότατα θα μειωθεί κοντά στο 150% του ΑΕΠ ήδη από το επόμενο έτος, αν και θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα σε σχέση με άλλες χώρες παγκοσμίως.
Αυτό είναι το αποτέλεσμα ισχυρότερης αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ από ό,τι προβλεπόταν νωρίτερα, και μόνο σταδιακά μειούμενοι ρυθμοί πληθωρισμού που θα οδηγήσουν σε ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ περίπου 5% ετησίως στον προβλεπόμενο ορίζοντα της Moody’s μεταξύ 2023-27. Αυτό συγκρίνεται με μόνο 0,7% ετήσια αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ κατά τα πέντε χρόνια πριν από την πανδημία.
Η μείωση της επιβάρυνσης του χρέους αντανακλά επίσης την έντονη εστίαση της κυβέρνησης στην εφαρμογή συνετών δημοσιονομικών πολιτικών, με αποτέλεσμα την αύξηση των πρωτογενών πλεονασμάτων. Λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των κρατικών δαπανών, η Moody’s αναμένει ότι η Ελλάδα θα επιτύχει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 1-2% του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια, γεγονός που αντανακλά τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της δημοσιονομικής πολιτικής.
Το επίκεντρο της δημοσιονομικής πολιτικής θα είναι η περαιτέρω βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης, κυρίως μέσω της αυξημένης ψηφιοποίησης, και με βάση την πρόοδο που έχει σημειωθεί μέχρι τώρα, η Moody’s αναμένει από την κυβέρνηση να επιτύχει κάποια αποτελέσματα. Για παράδειγμα, το χάσμα μεταξύ των εισπράξεων φόρου προστιθέμενης αξίας και αυτών που θα εισπράττονταν υπό πλήρη συμμόρφωση μειώθηκε σε περίπου 15% από 29% το 2017 και περίπου 20% το 2020.
Τα μέτρα που εφαρμόζει η κυβέρνηση περιλαμβάνουν αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, σύνδεση ταμειακών μηχανών και τερματικών σημείων πώλησης με τις φορολογικές αρχές και πάταξη της φοροδιαφυγής μέσω αυξημένων ελέγχων, που θα συμβάλουν στη μείωση αυτού του χάσματος.
Η ευνοϊκή διάρθρωση του δημόσιου χρέους, που χαρακτηρίζεται από πολύ μακροχρόνιο μέσο όρο έως τη λήξη περίπου 20 ετών, ένα ακόμη υψηλό μερίδιο επίσημων πιστωτών, πλήρως αντισταθμισμένο κίνδυνο επιτοκίου, χωρίς χρέος σε ξένο νόμισμα και το μεγάλο απόθεμα μετρητών που εκτιμά η Moody’s σε περίπου 32 δισ. ευρώ (14,3% του ΑΕΠ) μέχρι το τέλος του 2023, υποστηρίζουν περαιτέρω τη δημοσιονομική ισχύ της Ελλάδας και μειώνουν τον κίνδυνο ρευστότητας της κυβέρνησης τα επόμενα χρόνια.
Οι πληρωμές τόκων της γενικής κυβέρνησης της Ελλάδας θα είναι κατά μέσο όρο 5,9% των εσόδων την περίοδο 2023-27, ελαφρώς υψηλότερα από το μέσο όρο του 5,7% το 2018-22, και θα παραμείνουν ισχυρότερες από ό,τι για παράδειγμα της Ιταλίας (Baa3 αρνητικό). Ωστόσο, η βιώσιμη μείωση του χρέους της Ελλάδας κάτω από το 140% του ΑΕΠ θα απαιτήσει έναν συνδυασμό σταθερής ονομαστικής ανάπτυξης και διατήρησης σημαντικών πρωτογενών πλεονασμάτων, που είναι πιθανό να καταστεί πολιτικά προκλητικό μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα.
Η βελτίωση του τραπεζικού κλάδου στηρίζει την οικονομία
Οι δείκτες για την ποιότητα του ενεργητικού, την κερδοφορία και την κεφαλαιοποίηση των τραπεζών συνεχίζουν να βελτιώνονται, πλησιάζοντας τον μέσο όρο της ευρωζώνης και της ΕΕ.
Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPL) έχουν μειωθεί τόσο ως προς το ύψος όσο και ως προς το ποσοστό του συνόλου των δανείων, και το ποσοστό τους είναι τώρα λίγο κάτω από το 5% σημειώνει ο οίκος, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (EBA), έναντι του 30% το 2020.
Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) θα ακολουθήσει τη στρατηγική για τις εκποιήσεις που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2023, και δεδομένων των ισχυρών αποτιμήσεων και του ενδιαφέροντος από ξένους επενδυτές, οι προοπτικές για την πώληση κρατικών συμμετοχών μέχρι το τέλος του 2025 είναι καλές.
Πώς αιτιολογούνται οι σταθερές προοπτικές
Οι σταθερές προοπτικές εξισορροπούν τις βαθιές διαρθρωτικές βελτιώσεις που ενδέχεται να οδηγήσουν σε ισχυρότερους πιστωτικούς δείκτες από ό,τι αναμένει επί του παρόντος η Moody’s, έναντι των προκλήσεων που θα μπορούσαν να επιβαρύνουν το πιστωτικό προφίλ της Ελλάδας περισσότερο από ό,τι υποθέτει ο οίκος.
Στα θετικά, η πολιτική συναίνεση για τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων που βελτιώνουν την αγορά εργασίας και ενισχύουν τα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα μπορεί να αποφέρει θετικότερα αποτελέσματα από ό,τι εκτιμά ο οίκος. Από την άλλη, το σημαντικό έλλειμμα του ισοζυγίου των τρεχουσών συναλλαγών δείχνει ότι οι επενδυτικές ανάγκες της ελληνικής οικονομίας αυξήθηκαν ταχύτερα από την αποταμιευτική της ικανότητα. Με την πάροδο του χρόνου, αν διατηρηθεί αυτή η τάση, ενδέχεται να συμβάλει σε συνεχείς πληθωριστικές πιέσεις που θα υπονόμευαν την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας. Ακόμη, δεδομένου του μεγέθους και του σημαντικού ρόλου των κλάδων όπως ο τουρισμός και η ναυτιλία, η οικονομία είναι ευάλωτη σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς, και περαιτέρω βελτιώσεις όσον αφορά την οικονομική ανθεκτικότητα με τη διεύρυνση της εξαγωγικής βάσης θα χρειαστούν χρόνο.
Ο αρνητικός αντίκτυπος στην πιθανή ανάπτυξη από τη γήρανση μέσω της χαμηλότερης συμμετοχής στην εργασία, αν και δεν είναι κάτι που αφορά αποκλειστικά την Ελλάδα, είναι σημαντικός. Τούτου λεχθέντος, η χώρα έχει δυνατότητες να καλύψει το “χάσμα” όσον αφορά τη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό των γυναικών και των ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω, ενώ οι βελτιωμένες οικονομικές προοπτικές σε συνδυασμό με φορολογικά κίνητρα θα μπορούσαν να συμβάλουν στην προσέλκυση Ελλήνων υπηκόων υψηλής ειδίκευσης που μετανάστευσαν κατά τα χρόνια της κρίσης.
Παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σε μελλοντική αναβάθμιση
Όπως σημειώνει ο οίκος, η συνέχιση της οικονομικής πολιτικής και η δέσμευση για δημοσιονομική εξυγίανση, σε συνδυασμό με την επιτυχή εφαρμογή των υπόλοιπων μεταρρυθμίσεων, ειδικά στο δικαστικό σύστημα, που θα οδηγούσαν σε μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς, ταχύτερη από το αναμενόμενο βελτίωση της δημοσιονομικής ισχύος και τη μείωση των NPL, θα στήριζαν μια μελλοντική αναβάθμιση.
Ακόμη, μια ταχύτερη αλλαγή στην οικονομική δομή της Ελλάδας που θα συμβάλλει στη βελτίωση της οικονομικής αν ανθεκτικότητας θα ήταν θετική για τη πιστοληπτική αξιολόγηση.
Παράλληλα, περαιτέρω βελτιώσεις στον τραπεζικό κλάδο, μειώνοντας τη μεταβλητότητα της κερδοφορίας και φέροντας την ποιότητα του ενεργητικού και τους δείκτες κεφαλαιοποίησης πιο κοντά στον μέσο όρο της Ευρωζώνης, επίσης μπορούν να δώσουν ώθηση σε μελλοντική αξιολόγηση.
Επόμενες αξιολογήσεις οίκων
Όσον αφορά τις επόμενες αξιολογήσεις, ακολουθεί στις 20 Οκτωβρίου η δεύτερη αξιολόγηση από τον οίκο Standad & Poor’s και ο κύκλος των αξιολογήσεων για φέτος κλείνει με την τρίτη αξιολόγηση της Fitch την 1η Δεκεμβρίου.
