Ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος, ηγέτης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ήταν περισσότερο γνωστός μέχρι πολύ πρόσφατα,για το γεγονός ότι ήταν κάτοχος ενός ρολογιού-φάντασμα. Είχε τη μαγική ιδιότητα να εξαφανίζεται από το οπτικό πεδίο και να είναι ορατό στους θεατές μόνο ως αντανάκλαση…

«Δεν με πιστεύετε;», γράφει ο Damian Thompson στο «Spectator». Και συνεχίζει: «Ψάξτε στο Google ‘Κύριλος’ και ‘ρολόι’ και θα βρείτε μια φωτογραφία του Πατριάρχη Μόσχας και πάσης Ρωσίας να συναντά τον ρώσο υπουργό Δικαιοσύνης. Η φωτογραφία τραβήχτηκε το 2009, τη χρονιά που ο Κύριλλος διαδέχθηκε τον αείμνηστο Πατριάρχη Αλέξιο Β΄, ως πνευματικός ηγέτης 110 εκατομμυρίων ρώσων ορθόδοξων χριστιανών».

Στην ιστορία που δημοσιεύει στο Spectator για τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο, «στο κεφάλι του ο Κύριλλος φοράει ένα λευκό κουκούλιο, το λεγόμενο «κράνος της σωτηρίας», με πλευρικά πτερύγια. Αλλά το ράσο του είναι σκέτο μαύρο και ο καρπός του είναι γυμνός. Μόνο το γυαλισμένο τραπέζι αποκαλύπτει την αχτίδα του ρολογιού-φάντασμα, ένα ελβετικό Breguet, αξίας 20.000 λιρών».

Με τέτοια τιμή, θα πίστευε κανείς ότι οι ρώσοι ορθόδοξοι θα μπορούσαν να διαθέσουν ένα Photoshopper καλύτερης κατηγορίας, σχολιάζει ειρωνικά.

Σε κάθε περίπτωση, σημειώνει, ο «ταπεινωμένος» Πατριάρχης έπαθε κρίση: «Θα διεξαχθεί ενδελεχής έρευνα για να διαπιστωθεί γιατί σε αυτή την περίπτωση υπήρξε ωμή παραβίαση του εσωτερικού μας κώδικα δεοντολογίας (κατά της ψηφιακής χειραγώγησης)», δήλωσε ο εκπρόσωπός του και προσέθεσε ότι «οι ένοχοι θα τιμωρηθούν αυστηρά».

Μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι αυτή η υπόσχεση τηρήθηκε, υποστηρίζει. Δεν τα βάζεις με τον Κύριλλο, έναν φανατικό υποστηρικτή της εισβολής του Πούτιν στην Ουκρανία, ο οποίος γεννήθηκε πριν από 75 χρόνια ως Vladimir Mikhailovich Gundyayev. Πιθανότατα, το πατρώνυμό του είναι αυτό που εξηγεί γιατί για δεκαετίες ήταν γνωστός ως «Mikhailov» από τους ανωτέρους του.

«Τους ανωτέρους του στην KGB δηλαδή – όχι στην Ορθόδοξη Εκκλησία», διευκρινίζει το δημοσίευμα. Ως νεαρός ιερέας και επίσκοπος, ο Κύριλλος πέρασε χρόνια διεισδύοντας στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών (ΠΣΕ) και σε άλλους διεθνείς οργανισμούς για λογαριασμό της Σοβιετικής Ένωσης.

Τα αποδεικτικά στοιχεία παρατίθενται σε ένα έγγραφο με τίτλο «The Mikhailov Files: Ο Πατριάρχης Κύριλλος και η KGB», που δημοσιεύθηκε από τον ιστορικό και ακτιβιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Felix Corley, το 2018. Οι πηγές του είναι έγγραφα από τα αρχεία της KGB στη Μόσχα, τα οποία, όπως γράφει, «είδαν αρκετοί ερευνητές, μετά το σύντομο άνοιγμα των αρχείων στον απόηχο του αποτυχημένου πραξικοπήματος του Αυγούστου 1991, αλλά η πρόσβαση έκλεισε και πάλι μετά τη διαμαρτυρία της ρωσικής ορθόδοξης ηγεσίας για την έκταση των αποκαλύψεων».

Ο πανικός ήταν κατανοητός. Ο τότε Πατριάρχης Αλέξιος ήταν και ο ίδιος πράκτορας της KGB. Κανένας θρησκευτικός ηγέτης δεν επιτρεπόταν να βγει από τη χώρα, εκτός αν ήταν διπλός κατάσκοπος, και αυτό περιελάμβανε καθολικούς, μουσουλμάνους και βουδιστές από την ΕΣΣΔ. Οπότε είναι αυτονόητο ότι ο πατέρας Κύριλλος θα ήταν ένας από αυτούς. Το ενδιαφέρον είναι, όμως, η σκοτεινή φύση των καθηκόντων που του ανατέθηκαν.

Το Νοέμβριο του 1978, η KGB συνέταξε ένα «Μελλοντικό Σχέδιο» συνεργασίας με την αντίστοιχη τσεχική για την «εμβάθυνση της διαφωνίας στους κορυφαίους αντιδραστικούς εκκλησιαστικούς κύκλους», την παρενόχληση των προτεσταντικών «αιρέσεων», τη σύσφιξη της επιρροής της στο ΠΣΕ και την ενίσχυση της θέσης ενός ανώνυμου πράκτορα στο Βατικανό.

Η KGB αναφέρει ότι θέλει αυτός ο πράκτορας, με την κωδική ονομασία «Καθηγητής», να «ενισχύσει τους δεσμούς με την επαρχία του Lviv», όπου κατοικούν οι περισσότεροι από τους καθολικούς της Ουκρανίας με το ελληνικό τυπικό. Τέσσερις πράκτορες της KGB αναλαμβάνουν αυτό το έργο, ο πρώτος εκ των οποίων είναι ο Mikhailov – δηλαδή ο Κύριλλος, ο οποίος ήταν ο εκπρόσωπος του Πατριάρχη Μόσχας στο ΠΣΕ στη Γενεύη.

Ο Corley προσθέτει: «Τα έγγραφα αποκαλύπτουν επίσης πως η KGB γνώριζε ότι ο Κύριλλος αλληλογραφούσε με τον καθολικό καθηγητή Eduard Huber, πρύτανη του Ποντιφικού Ανατολικού Ινστιτούτου, με έδρα τη Ρώμη, έστω και αν η KGB έκανε πίσω από την προσπάθεια να στρατολογήσει τον Huber ως πράκτορα».

Ο ξεχασμένος πλέον Huber ήταν ένας ιησουίτης ιερέας με σοβιετική εκπαίδευση – το Ινστιτούτο του ασχολούταν με τις ανατολικές καθολικές εκκλησίες, η μεγαλύτερη από τις οποίες είναι η ουκρανική. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως πρύτανη, οι Ουκρανοί Καθολικοί του Ελληνικού Τυπικού, μισητοί από τη Μόσχα, αποτελούσαν εμπόδιο στην Ostpolitik του Βατικανού. Δεν είναι περίεργο που η KGB ήθελε να μιλήσει με τον Μιχαήλοφ.

Η Ostpolitik (η εξομάλυνση των σχέσεων του Βατικανού με τις χώρες πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, μια προσέγγιση που απέρριψε ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’) αναβίωσε από τον Πάπα Φραγκίσκο. Το ίδιο και η θεολογία της απελευθέρωσης, ένα άσχημο υβρίδιο καθολικισμού και μαρξισμού που αναπτύχθηκε στη Λατινική Αμερική – πολύ έξω από τη σφαίρα επιρροής του Κύριλλου, θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί. Δεν είναι έτσι, σύμφωνα με τον Ion Mihai Pacepa, τον ρουμάνο στρατηγό και έμπιστο του προέδρου Τσαουσέσκου, ο οποίος ήταν ο πιο υψηλόβαθμος αποστάτης από το σοβιετικό μπλοκ.

Σύμφωνα με τον Pacepa, «το κύριο καθήκον του Kirill (Κύριλλου)/Mikhailov ήταν να εμπλέξει το ΠΣΕ στη διάδοση της νέας θεολογίας της απελευθέρωσης σε όλη τη Λατινική Αμερική». Ο Pacepa επανέλαβε επίσης έναν ισχυρισμό του «Moscow News», ότι ο Πατριάρχης Κύριλλος «άξιζε» 4 δισεκατομμύρια δολάρια το 2006, εν μέρει χάρη στην κατάχρηση του παράξενου προνομίου της Εκκλησίας του, να εισάγει αφορολόγητα τσιγάρα στη Ρωσία.

Η σύνδεση των σημείων μεταξύ αυτών των ισχυρισμών δεν είναι εύκολη, αλλά δεν απαιτεί από εμάς να πιστέψουμε ότι ο Κύριλλος, όπως και ο φίλος του Πούτιν, ήταν ποτέ ευσεβής κομμουνιστής. Ήταν πάντα εθνικιστής, που πιστεύει ότι ο ρωσικός ορθόδοξος χριστιανισμός είναι ανώτερος από κάθε άλλη ποικιλία – μπορούσε να δει την ηθικοπλαστική επίδραση της απελευθερωτικής θεολογίας στην Καθολική Εκκλησία και ήταν ευτυχής να βοηθήσει τα πράγματα.

Πολύ πιο σημαντικό, πιστεύει ότι η Ουκρανία, όπου οι Ρώσοι προσηλυτίστηκαν για πρώτη φορά στον χριστιανισμό, δεν πρέπει ποτέ να ξεφύγει από τα χέρια του Πατριαρχείου ή του Κρεμλίνου. Το 2019, έκανε το ακραίο βήμα να διακόψει την κοινωνία με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και πνευματικό ηγέτη όλων των ορθόδοξων εκκλησιών, επειδή ο Βαρθολομαίος είχε παραχωρήσει ανεξαρτησία στο κύριο σώμα των ουκρανών ορθοδόξων.

Ο Κύριλλος περιφρονεί επίσης τους Ουκρανούς Καθολικούς του Ελληνικού Τυπικού, οι οποίοι «τα έσπασαν» με την Ορθοδοξία στο τέλος του 16ου αιώνα. Γιατί, λοιπόν, έχει ασπαστεί τη γκλάσνοστ προς τον Πάπα της Ρώμης, στον οποίο αυτοί οι ουκρανοί «Ουνίτες» – όρος που μισούν – οφείλουν υποταγή;

Η απάντηση βρίσκεται σε μια συμφωνία που υπέγραψαν ο Φραγκίσκος και ο Κύριλλος στο αεροδρόμιο της Αβάνας, το 2016. Στη διακήρυξη, οι δύο ηγέτες λένε πολλά αξιόλογα πράγματα – αλλά το απόσπασμα με… «όλα τα λεφτά», ο λόγος που ο Πατριάρχης πέταξε στην Κούβα, ήταν η δήλωση ότι ο ουνιτισμός δεν είναι ο δρόμος προς τα εμπρός.

Τώρα οι Ουκρανοί Καθολικοί του Ελληνικού Τυπικού αντιμετωπίζουν καταπίεση ή θάνατο από τους ρώσους εισβολείς, μαζί με τους ουκρανούς ορθόδοξους χριστιανούς που αφορίζει ο Κύριλλος.

Πάντως, ορισμένες ουκρανικές ορθόδοξες εκκλησίες εξακολουθούν να ανήκουν στο Πατριαρχείο της Μόσχας. Και αυτό το μήνα, σε μία από αυτές τις μικρές χειρονομίες που μπορεί να κοστίσουν τη ζωή των χριστιανών, έκαναν κάτι πολύ γενναίο: Τη στιγμή της λειτουργίας, όπου προσεύχονται για τον πνευματικό τους ηγέτη, άφησαν απ’ έξω το όνομα του Κύριλλου…