Σε μια δραματική ανατροπή των δεδομένων, το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ στη Συρία κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος. Μέσα σε μόλις μία εβδομάδα, οι αντικαθεστωτικές δυνάμεις κατέλαβαν το Χαλέπι και διπλασίασαν την επικράτειά τους, καταλαμβάνοντας περίπου 250 πόλεις και χωριά. Η ηχηρή αυτή πτώση, που ήρθε μετά από πέντε χρόνια σχετικής σταθερότητας, αποκαλύπτει τη βαθιά κρίση στην οποία βρισκόταν το καθεστώς.
Πίσω της κρύβονται πολλαπλοί παράγοντες: η δραματική οικονομική διάλυση της χώρας με το 90% του πληθυσμού να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, η εκτεταμένη διείσδυση του οργανωμένου εγκλήματος στον κρατικό μηχανισμό με ετήσια κέρδη δισεκατομμυρίων από τη διακίνηση ναρκωτικών, η αποδυνάμωση του στρατού παρά τη ρωσική υποστήριξη, και η παράλληλη ενδυνάμωση των αντικαθεστωτικών δυνάμεων με προηγμένο εξοπλισμό και τακτικές. Επιπλέον, η απουσία εξωτερικής βοήθειας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και των περιφερειακών εντάσεων άφησε το καθεστώς χωρίς τους παραδοσιακούς του συμμάχους.
Η σιωπηλή αποσύνθεση του καθεστώτος
Η οικονομική κατάρρευση της Συρίας αποτέλεσε καταλύτη για την τωρινή εξέλιξη. Η αξία της συριακής λίρας έχει καταρρεύσει, με την ισοτιμία να φτάνει τις 17.500 λίρες ανά δολάριο, από 1.150 το 2020. Το 90% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ οι κρατικές επιδοτήσεις σε καύσιμα και τρόφιμα έχουν περικοπεί δραστικά.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε από την άνοδο του οργανωμένου εγκλήματος στους κόλπους του καθεστώτος. Η 4η Μεραρχία, υπό τη διοίκηση του αδελφού του Άσαντ, Μάχερ, έχει μετατραπεί σε κέντρο παραγωγής και διακίνησης ναρκωτικών, με ετήσια κέρδη που ξεπερνούν τα 2,4 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο από την παραγωγή της αμφεταμίνης captagon. Αυτή η εγκληματική δραστηριότητα διάβρωσε την εσωτερική συνοχή του καθεστώτος, μετατρέποντας τη Συρία στο μεγαλύτερο ναρκο-κράτος παγκοσμίως.
Στρατιωτική αδυναμία και αντιπολιτευτική ενδυνάμωση
Η πρόσφατη επίθεση των αντικαθεστωτικών αποκάλυψε τις σοβαρές αδυναμίες του συριακού στρατού. Παρά την οκταετή ρωσική επένδυση στην ανοικοδόμηση των ενόπλων δυνάμεων, ο στρατός παρέμεινε διασπασμένος και ανεπαρκώς συντονισμένος. Μόνο επίλεκτες μονάδες, όπως η 25η Μεραρχία Ειδικών Αποστολών, διατήρησαν κάποια αποτελεσματικότητα.
Αντίθετα, οι αντικαθεστωτικές δυνάμεις, ιδιαίτερα η Hayat Tahrir al-Sham (HTS), αναβάθμισαν σημαντικά τις δυνατότητές τους. Η Asaib al-Hamra (Κόκκινες Ζώνες) ηγείται των ημερήσιων επιχειρήσεων, ενώ η Saraya al-Harari (Θερμική Ταξιαρχία) επιχειρεί τη νύχτα με εξοπλισμό νυχτερινής όρασης. Η μονάδα Kataib Shaheen έχει αναπτύξει ένα εντυπωσιακό δίκτυο drones, ενώ η αντιπολίτευση διαθέτει πλέον και αυτόνομη παραγωγή πυραύλων cruise.
Περιφερειακή αστάθεια και επιπτώσεις
Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ έχει σοβαρές επιπτώσεις για την περιφερειακή σταθερότητα. Η Ρωσία, απασχολημένη με τον πόλεμο στην Ουκρανία, δεν μπόρεσε να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια. Αλλά και το Ιράν, αντιμέτωπο με τη δική του οικονομική κρίση και τις εντάσεις με το Ισραήλ μετά τον Οκτώβριο του 2023, είχε περιορισμένες δυνατότητες παρέμβασης.
Η κατάσταση έγινε ακόμα πιο περίπλοκη από την παρουσία της Χεζμπολάχ στη Συρία, η οποία έχει ήδη υποστεί απώλειες στις πρόσφατες συγκρούσεις. Η αποτυχία του Άσαντ να αξιοποιήσει την εξομάλυνση των σχέσεων με τις αραβικές χώρες το 2023 και το άνοιγμα της Τουρκίας για διάλογο απομόνωσε περαιτέρω το καθεστώς.
Η ανθρωπιστική κρίση βαθαίνει
Η ανανέωση των συγκρούσεων επιδείνωσε δραματικά την ήδη τραγική ανθρωπιστική κατάσταση στη Συρία. Η διεθνής προσοχή έχει μειωθεί, η διπλωματία για τη Συρία έχει σχεδόν σταματήσει, και οι κυβερνήσεις έχουν στρέψει τους πόρους τους σε άλλες παγκόσμιες προκλήσεις.
Χιλιάδες άμαχοι έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους, ενώ η έλλειψη βασικών αγαθών, η περιορισμένη πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη και η καταστροφή υποδομών δημιουργούν συνθήκες καταστροφής.
